Kategorie cudzoziemców, którzy mogą wykonywać w Polsce pracę bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę
Kategorie cudzoziemców zwolnionych z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę zostały wymienione m.in. w art. 3 ustawy o warunkach dopuszczalności powierzania pracy cudzoziemcom na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, są wśród nich cudzoziemcy posiadający swobodny dostęp do rynku pracy oraz cudzoziemcy posiadający inne tytuły uprawniające do wykonywania pracy w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.
Swobodny dostęp do rynku pracy ma cudzoziemiec, który:
- jest członkiem rodziny, w rozumieniu art. 2 pkt 4 lit. a ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz. U. z 2024 r. poz. 633 i 1688), obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, przebywającym z nim na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- jest członkiem rodziny, w rozumieniu art. 2 pkt 4 lit. b ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin, obywatela polskiego, przebywającym z nim na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- jest osobą, o której mowa w art. 19 ust. 2 i 3 lub art. 19a ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin;
- jest obywatelem Konfederacji Szwajcarskiej mającym prawo pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub członkiem jego rodziny, w rozumieniu art. 2 pkt 4 lit. a ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin, przebywającym z nim na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiada prawo stałego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin;
- posiada zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiada status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej;
- korzysta z ochrony uzupełniającej w Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych w Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiada zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej;
- korzysta z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiada ważne zaświadczenie wydane na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2025 r. poz. 223);
- posiada w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 144, art. 151 ust. 1, art. 151b 7 ust. 1, art. 158 ust. 2 pkt 1 albo 2, art. 161 ust. 2, art. 176 lub art. 186 ust. 1 pkt 3, 4 i 7–9 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach lub posiada wizę krajową w celu prowadzenia badań naukowych lub prac rozwojowych;
- jest małżonkiem obywatela polskiego lub osoby, o której mowa w pkt 6–12 lub 14, posiadającym zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielone w związku z zawarciem związku małżeńskiego;
- jest zstępnym obywatela polskiego lub osoby, o której mowa w pkt 6–12, 14 lub 15, posiadającym zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w wieku do 21 lat lub pozostającym na jej utrzymaniu;
- posiada zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielone na podstawie art. 159 ust. 1 lub art. 161b ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach;
- przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach lub na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku spełniał warunki, o których mowa w pkt 14–17.
Cudzoziemiec może wykonywać pracę na podstawie innych dokumentów niż zezwolenie na prace lub oświadczenie, takich jak:
- zezwolenie na pobyt czasowy, o którym mowa w art. 114 ust. 1 lub 1a, art. 126, art. 127, art. 137a, art. 139a ust. 1, art. 139o ust. 1 lub art. 142 ust. 3 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
- Niebieska Karta UE w celu wykonywania działalności zawodowej w ramach korzystania z mobilności krótkoterminowej, o której mowa w art. 3 pkt 4a ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
- korzystanie z mobilności krótkoterminowej pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż, w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa, na warunkach określonych w art. 139n ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
- korzystanie z mobilności krótkoterminowej naukowca na warunkach określonych w art. 156b ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
- korzystanie z mobilności studenta na warunkach określonych w art. 149b ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach,
- w czasie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, jeżeli:
- bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie kolejnego zezwolenia na pobyt czasowy przebywał na tym terytorium na podstawie tego zezwolenia i kontynuuje wykonywanie pracy, do której był uprawniony na jego podstawie,
- wykonuje pracę w charakterze pracownika kadry kierowniczej, specjalisty lub pracownika odbywającego staż, w ramach przeniesienia wewnątrz przedsiębiorstwa, na rzecz jednostki przyjmującej, która złożyła wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, na warunkach określonych w tym wniosku,
- prowadzi badania naukowe lub prace rozwojowe w jednostce naukowej mającej siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zatwierdzonej przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych i złożył wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy na warunkach określonych w umowie,
- wykonuje pracę w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji na rzecz podmiotu powierzającego mu pracę, z którym zawarł na okres przynajmniej 6 miesięcy umowę o pracę, umowę o pracę nakładczą lub umowę cywilnoprawną, na podstawie której wykonuje pracę, świadczy usługi lub pozostaje w stosunku służbowym, i złożył wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy.
Ponadto, cudzoziemiec, który jest uprawniony do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie jednego z tytułów pobytowych wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy o warunkach dopuszczalności (…) może wykonywać pracę bez zezwolenia na pracę lub oświadczenia o powierzeniu pracy cudzoziemcowi, jeżeli:
- posiada ważną Kartę Polaka;
- jest absolwentem szkoły ponadpodstawowej, o której mowa w art. 18 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2024 r. poz. 737, 854, 1562, 1635 i 1933), oraz posiada uzyskane w Rzeczypospolitej Polskiej dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji zawodowych;
- jest absolwentem studiów, o którym mowa w art. 77 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2024 r. poz. 1571, 1871 i 1897), który ukończył studia w uczelni mającej siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- posiada stopień naukowy doktora nadany przez podmiot doktoryzujący działający w systemie polskiego szkolnictwa wyższego i nauki;
- jest doktorantem w szkole doktorskiej prowadzonej przez podmiot mający siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- umowy międzynarodowe, przepisy innych ustaw lub rozporządzeń dopuszczają wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.
Uwaga! Przepisy specjalnej ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa gwarantują legalność pobytu obywatelom Ukrainy i ich małżonkom, którzy po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji przybyli z Ukrainy do Polski. Mogą oni podjąć pracę u każdego pracodawcy w Polsce bez żadnych dodatkowych zezwoleń, na podstawie powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy.
Pracę na powiadomieniu może podjąć też każdy inny Ukrainiec przebywający legalnie na terenie Polski. Pracodawca lub jego pełnomocnik musi tylko zgłosić fakt podjęcia pracy przez osobę z Ukrainy do powiatowego urzędu pracy (właściwego ze względu na swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania) za pomocą systemu teleinformatycznego praca.gov.pl do 7 dni od rozpoczęcia przez obywatela Ukrainy pracy.